Co znajdziesz w artykule?
„Po prostu mi się udało” „Miałem więcej szczęścia od innych!” „Przecież nie jestem tak mądry, jak im się wydaje”. Ten głos w naszej głowie nie jest sumieniem, ani pokorą – to oszust podcinający nam skrzydła, w psychologii znany jako syndrom oszusta. Według badań opublikowanych w International Journal of Behavioural Science prawie 70% ludzi na świecie doświadcza w pewnym momencie swojego życia pouczuacia oszustwa.
Bywa tak, że pomimo naszych oczywistych i mierzalnych osiągnięć, które inni zauważają, licznych potwierdzeń naszych umiejętności i bogatych doświadczeń, nadal nie do końca wierzymy, że je zdobyliśmy, bo jesteśmy wystarczająco dobrzy. Nasze dążenie do osiągnięcia celu może zostać skierowane przeciwko temu celowi jak i przeciwko nieosiągalnej mierze naszej doskonałości. Zamiast skupiać się na osiągnięciu idealnego efektu, powinniśmy wkładać swój wysiłek w doskonalenie dążenia do wyniku. Trudno nam uznać fakt, że jeśli z czymś startujemy i jeszcze nie potrafimy tego perfekcyjnie wykonać, na przykład mówić płynnie w dowolnym języku obcym, inni i tak docenią nas za to, kim jesteśmy i jak wiele sobą reprezentujemy. Chcą nas słuchać, oglądać czy inspirować się nami.
Ten syndrom oszusta, który zagnieździł się w naszej głowie potrafi nieźle utrudnić życie i na długo powstrzymać od działania. Przyjrzymy się, więc bliżej temu oszustowi, jego przyczynom, objawom oraz wpływowi na naszą efektywność w pracy i życiu.
CZYM JEST SYNDROM OSZUSTA?
Najprościej mówiąc, jest to zjawisko psychologiczne, kiedy myślimy, że nie zasłużyliśmy na to, co dostajemy, osiągamy czy kim jesteśmy w oczach innych. Doświadczamy chronicznego poczucia, że nie zasługujemy na osiągnięcia czy sukcesy, mimo faktycznych dowodów, zdolności i kompetencji. Często mamy wewnętrzne przekonanie, że kiedykolwiek zostaniemy ujawnione jako osoby oszukujące innych, mimo że w rzeczywistości takie oszustwo nie ma miejsca.
W rzeczywistości wiele znanych osób cierpiało na syndrom oszusta, na przykład sławna aktorka Emma Watson. W jednym z wywiadów przyznała: „To prawie tak, że im lepiej coś robię, tym bardziej wzrasta moje poczucie nieadekwatności tego, co osiągnąłem. Mam wrażenie, że wciąż mało wiem”.
Impostoryzm jest dość dobrze zbadanym zagadnieniem. To, co sprawia, że czujemy się w ten sposób, ma niewiele wspólnego z faktycznie posiadanymi kompetencjami, talentami czy wykształconymi umiejętnościami. Wiele obaw potęgujących ten stan wywodzi się z dzieciństwa i sposobu, w jaki traktowali nas i nasze osiągnięcia rodzice. W niektórych przypadkach syndromu trzeba dotrzeć głębiej, do korzeni i historii powstania problemu. Rozwiązanie zacząć od podstaw, bywa, że czytanie o tym, samodiagnoza i próba pokonania bez wsparcia specjalisty może nie wystarczyć.
Termin został wprowadzony do psychologii w 1978 roku, przez psychologów klinicznych Pauline Rose Clance i Suzanne Ament Imes. Początkowo został opublikowany jako fenomen oszusta. Uczeni swoje początkowe badania opierali głównie na obserwacji kobiet, które zajmowały wysokie i wpływowe stanowiska. Natomiast, późniejsze analizy i obserwacje pokazały, że doświadczanie tego stanu jest w równym stopniu odczuwane przez mężczyzn.
CECHY I OBJAWY SYNDROMU OSZUSTA?
⚠️ Osoba z syndromem oszusta doświadcza silnego wewnętrznego przekonania, że osiągnięcia i sukcesy, które odnosi, są wynikiem oszustwa lub przypadku, a nie jej rzeczywistych umiejętności. Mimo posiadania dowodów na swoje osiągnięcia, nie wierzy, że jest na nie zasłużona.
⚠️ Unikanie sytuacji, które mogą potwierdzić ich wewnętrzne przekonanie o oszustwie, zadań, wyzwań, nowych projektów lub sytuacji, w których umiejętności mogą zostać wystawione na próbę, jest częstym zachowaniem osób z impostoryzmem.
⚠️ Osoby z syndromem oszusta często mają niską samoocenę i wątpliwości co do swojej wartości jako jednostki. Mogą skupiać się na swoich niedoskonałościach i porażkach, ignorując swoje sukcesy i osiągnięcia.
⚠️ Syndrom oszusta często wiąże się z wysokimi standardami i oczekiwaniami wobec siebie. Osoba z syndromem oszusta dąży do perfekcji, aby uniknąć wykrycia jako oszust, ale jednocześnie nieustannie odczuwa niezadowolenie z własnych osiągnięć.
⚠️ Perfekcjonizm jest silnym mechanizmem obronnym. Osoby te, starają się osiągnąć idealizowane standardy. Jednak to również utrzymuje ich w poczuciu ciągłego niedoskonałości i niewystarczalności, i poczucie, że wciąż są „w drodze, w projekcie”.
⚠️ Bagatelizowanie sukcesów to dość częsta tendencja osób z tym syndromem. To minimalizowanie swoich sukcesów, przypisywanie ich czynnikom zewnętrznym, takim jak szczęście czy pomoc innych ludzi..
⚠️ Osoby z syndromem oszusta często żyją w ciągłym lęku przed tym, że inni odkryją ich rzekome oszustwo. Mogą unikać nowych wyzwań i okazji do udowodnienia swoich umiejętności, aby uniknąć ryzyka wyjawienia ich prawdziwej natury.
⚠️ Nadmierne porównywanie się z innymi, szczególnie z osobami, które uważa za się za bardziej zdolne i kompetentne. Te porównania prowadzą do wzmocnienia poczucia własnego oszustwa i obniżenia samooceny.
⚠️ Osoba z syndromem oszusta często przeżywa wewnętrzny konflikt między wiarą w swoje osiągnięcia a przekonaniem o własnym oszustwie. To powoduje niepokój, stres i napięcie emocjonalne.
⚠️ Częste przerzucanie odpowiedzialności za swoje niepowodzenia na inne osoby lub zewnętrzne okoliczności. Stosują ten mechanizm obronny, aby uniknąć konfrontacji z własnymi uczuciami niewystarczalności.
Podkreślę jeszcze, że nie każda osoba doświadczająca tych objawów ma diagnozowany syndrom oszusta. Jednak gdy te cechy stają się przewlekłe i znacząco wpływają na nasze funkcjonowanie, może być wskazane poszukanie profesjonalnej pomocy profesjonalnego trenera mentalnego lub dobrego psychologa.
DLACZEGO DOŚWIADCZAMY IMPOSTORYZMU?
Nie ma jednej klarownej odpowiedzi, bo syndrom oszusta, może mieć różne przyczyny i jest wynikiem złożonej kombinacji czynników psychologicznych, społecznych i osobistych. W grupie najczęściej występujących przyczyn, które mogą przyczyniać się do pojawienia się tego „zaburzenia”, są m. in.:
🟣 Wysokie standardy i perfekcjonizm – osoby, które doświadczają syndromu oszusta, często mają tendencję do stawiania bardzo wysokich standardów. Dążenie do doskonałości, może prowadzić do nieustannego uczucia niedoskonałości i przekonania, że nie są wystarczająco dobrze.
🟣 Wczesne doświadczenia i przekonania – doświadczenia, takie jak presja rodziny, oczekiwania społeczne czy krytyczne zachowanie wobec osiągnięć, mogą wpływać na kształtowanie impostoryzmu. Jeśli osoba była często krytykowana lub nie otrzymywała uznania za swoje osiągnięcia, może rozwijać to poczucie, niezależnie od rzeczywistego sukcesu.
🟣 Niskie poczucie własnej wartości – jest częstym czynnikiem towarzyszącym syndromowi oszusta. Osoby z tym zaburzeniem mają tendencję do niezbyt korzystnego oceniania swojego potencjału i nie wierzą, że są godne sukcesu.
🟣 Porównywanie się z innymi – Ci, którzy doświadczają syndromu oszusta, często porównują się z ludźmi, którzy sukces osiągnęli. Jeśli osoba uważa, że inni są bardziej kompetentni i zasługują na swoje osiągnięcia, może odczuwać poczucie oszustwa w swoich własnych osiągnięciach.
🟣 Czynniki kulturowe i społeczne czynniki – w niektórych środowiskach kulturowych czy zawodowych istnieje silna presja na doskonałość i perfekcję. Silne dążenie do sukcesu i oczekiwania społeczne mogą zwiększać ryzyko rozwoju syndromu oszusta.
Istotne zrozumienie jest tego, że syndrom oszusta nie jest prawdziwym oszustwem, ale wynika z niezdrowych przekonań i niskiego poczucia własnej wartości. Wielu ludzi doświadcza tego zaburzenia w różnym stopniu i różnymi sposobami. Trening mentalny, terapia i inne społeczne wsparcie mogą pomóc w rozwinięciu zdrowej samooceny, radzeniu sobie z perfekcjonizmem i przyjęciu swoich dokonań z większą pewnością siebie.
JAK DIAGNOZOWAĆ SYNDROM OSZUSTA?
Diagnoza syndromu oszusta opiera się na ocenie różnych czynników, takich jak objawy, przekonania i wzorce zachowań. Chociaż nie ma jednego konkretnego testu diagnostycznego na syndrom oszusta, istnieje kilka narzędzi i testów psychologicznych, które mogą być wykorzystane jako wsparcie w procesie diagnozowania.
💎 Test Impostor Phenomenon Scale (IPS) – to popularny kwestionariusz, który mierzy poziom impostoryzmu. Składa się z różnych pytań, które oceniają poczucie nieadekwatności, lęk przed odkryciem kłamstwa oraz niezgodność między wewnętrznym przekonaniem, a zewnętrznymi sukcesami. IPS jest używany w badaniach naukowych i może być stosowany w treningu mentalnym, pracy nad sobą czy nawet w terapii.
💎 Kwestionariusz Clance Impostor Phenomenon (CIP) – ten kwestionariusz oparty jest na teorii dr Pauline Clance, która zbadała syndrom oszusta. Pytania w CIP oceniają poczucie oszustwa, niezrozumienie sukcesu, lęk przed odkryciem oraz tendencję do utrzymywania wysokich standardów. Ten kwestionariusz także często stosowany jest w badaniach naukowych.
💎 Wywiad diagnostyczny lub kliniczny – najczęściej stosowany. Podczas takiego wywiadu, trener mentalny, psycholog lub terapeuta przeprowadza rozmowę z osobą, z podejrzeniami impostoryzmu. Pytania dotyczą przekonań, myśli, uczuć i zachowań z tym związanych. Wywiad jest ważnym narzędziem, ponieważ umożliwia bardziej szczegółową i indywidualną ocenę.
💎 Skale samooceny – niektóre skale samooceny, takie jak Skala Poczucia Kontroli (RCS) czy Skala Poczucia Własnej Wartości (RSES), mogą pomóc w ocenie czynników związanych z syndromem oszusta, takich jak poczucie własnej wartości, samoakceptacja i poczucie kontroli nad własnym życiem.
Zwróć uwagę, że diagnoza syndromu oszusta opiera się na holistycznym podejściu, uwzględniającym różne aspekty życia człowieka. Właściwa diagnoza może być ustalona przez wykwalifikowanego trenera mentalnego, psychologa lub terapeutę. Dokonuję się jej na podstawie oceny objawów i przekonań, a także przez wykorzystanie odpowiednich narzędzi czy testów psychologicznych, jako dodatkowego wsparcia w procesie rozwoju.
CZY W SYNDROMIE OSZUSTA JEST COŚ POZYTYWNEGO?
Przynosi więcej złego, niż dobrego, więc i większość badaczy twierdzi, że syndrom oszusta nie jest niczym pozytywnym. Jednak, starałam się poszukać w tym chociaż ziarenka tej pozytywności, aby dać odrobinkę motywacji do działania tym, którzy się z nim mierzą. Powołam się tu na artykuł, który jakiś czas temu został opublikowany na łamach amerykańskiego Forbes. Według ich spojrzenia, pomimo negatywnych skutków, można dostrzec także kilka ciekawych plusów:
🟣 pokazuje nam, że stawiamy sobie wysokie wyzwania, a jeśli szczególnie interesuje nas nasz osobisty rozwój i wysoka jakość wykonania to, zawsze będziemy podążali ku nowym i niezbadanym obszarom, do których najpierw będziemy podchodzili z dystansem
🟣 w pewnym sensie pomaga utrzymać w ryzach ego, co może być całkiem dobre, ponieważ nie pozwala się zbytnio rozchulać
🟣 to sygnał, że wciąż zdobywasz doświadczenie, kilku ekspertów uważa, że syndrom powstaje w wyniku osiągania lepszych wyników w tym, co robimy, najczęściej doświadczają go osoby, które się edukują i rozwijają czy mają już jakiś dorobek zawodowy
🟣 skoro nie jesteśmy gotowi, to lepiej wyjść później, ale przygotowanym, z jakością, aniżeli spalić się już na starcie
Pozytywy pozytywami, ale koniec końcem, impostoryzm naprawdę może utrudniać życie. Nie jest przyjemnie żyć w przeświadczeniu, że jesteśmy niewystarczające, że wciąż czegoś nam brakuje, z zamartwianiem się tylko jakimś fartem udało nam się coś osiągnąć. Z poczuciem nieustannego gonienia za zdobywaniem kolejnych informacji, kompetencji czy aprobaty innych.
JAK PRZEZWYCIĘŻYĆ SYNDROM OSZUSTA?
Impostoryzm, zwany jest także syndromem oszustwa osiągnięć i jest pewnego rodzaju zaburzeniem psychicznym. Może wpływać na samoocenę, zdrowie psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Syndrom oszusta nie opiera się na rzeczywistości, to kreacja naszego umysłu, który szaleje ze strachu, i który z natury lubi karmić się negatywnymi myślami, zwątpieniami czy lękiem, aby powstrzymać nas od działania. I potrafi być w tym bardzo skuteczny!
Jaką strategię obrać przy radzeniu sobie z impostoryzmem?
🟣 Pierwszy krok do zmiany, to rozpoznanie własnych myśli i przekonań. Ważne jest zrozumienie i identyfikacja własnych myśli i przekonań. Osoby z syndromem oszusta często mają wewnętrzny dialog, który podważa ich sukcesy i kompetencje. Może to obejmować świadome monitorowanie swoich myśli, utrzymywanie dziennika emocji i rozmowy z trenerem mentalnym lub terapeutą, aby zidentyfikować i wyzwolić się od destrukcyjnych przekonań.
🟣 Ważne jest także otwarcie się na wsparcie społeczne, osób bliskich, jak i profesjonalistów. Dzielenie się swoimi doświadczeniami, obawami i lękiem z zaufanymi osobami może pomóc w odkrywaniu, że nie jest się osamotnionym w tym, co się z nami dzieje. Trening mentalny, terapia indywidualna lub grupowa, to wartościowe narzędzia w radzeniu sobie z impostoryzmem. Trener czy terapeuta może pomóc w identyfikacji negatywnych wzorców myślowych, wprowadzeniu zdrowszych strategii radzenia sobie i budowaniu pewności siebie.
🟣 Praktyka samoakceptacji i empatii wobec siebie jest kluczowym elementem w radzeniu sobie z tym syndromem. Polega na akceptowaniu siebie w pełni, z własnymi wadami i niedoskonałościami. Przyjęcie, że wszyscy popełniamy błędy i doświadczamy niepowodzeń, jest istotne w budowaniu zdrowego poczucia własnej wartości. Ponadto, praktykowanie empatii wobec siebie polega na traktowaniu siebie z życzliwością i zrozumieniem, tak jakbyśmy radzili sobie z przyjazną osobą. Umiejętność wspierania samej siebie w trudnych momentach są niezwykle ważne w procesie budowania poczucia własnej wartości i pewności siebie.
🟣 Starajmy się nie porównywać do innych. Każdy z nas jest inny i możemy nigdy nie osiągnąć tego, co posiada inna osoba. Jeśli już, to porównujmy się do siebie, z przeszłości, z wczoraj, analizujmy progres jaki zrobiliśmy, porównujmy swoje wyniki czy osiągnięcia.
🟣 Zamiast wyszukiwać kolejnych wymówek i tracić czas na poszukiwanie perfekcji, zacznijmy działać z tym co już mamy, kim dzisiaj jesteśmy. Doświadczenie zdobywa przez praktykę, a nie rozmyślanie o doświadczaniu. Starajmy się, każdego dnia zrobić jeden krok w stronę tego, o czym marzymy czy w kierunku celu, który chcemy osiągnąć.
🟣 Uczmy się dostrzegać własne sukcesy i częściej doceniajmy swoje osiągnięcia. Warto zaprosić wdzięczność do naszego życia i zacząć ją pielęgnować na co dzień. To jedno z najsilniejszych narzędzi wspierających nas wewnętrznie, które nie tylko pokazujące ile mamy i kim jesteśmy, pokazuje także jak daleko już zaszliśmy i jaką pracę wykonaliśmy.
Strach, lęk i obawa to najwięksi sprzymierzeńcy syndromu oszusta. Ten tercet, może skutecznie powstrzymać od robienia rzeczy, na które mamy ochotę, które sprawią, że nasza kariera, rozwój czy samopoczucie ruszą z miejsca. Dlatego warto mieć świadomość z kim mamy do czynienia.
Jeśli dosięgnie nas ten stan i nie będziemy potrafili sami tego przezwyciężyć, warto poszukać specjalisty. W miarę upływu lat, osiągania sukcesu za sukcesem, praktyki w pokonywaniu kolejnych wyzwań, to poczucie może stać się mniej odczuwalne i łatwiejsze do opanowania, a może nawet samoistnie przejść. Lecz nie zawsze tak się dzieje.
Ta niekończąca się niepewność napędzająca do nieustającego samodoskonalenia może być naprawdę zgubna. Nie jest to oczywiście normą czy jakimś konkretnym sygnałem, jednak warto się zatrzymać i zastanowić, czy nasze nieustanne poczucie potrzeby podnoszenia kompetencji, nie wykorzystywanie posiadanej wiedzy i umiejętności w obawie przed ośmieszeniem, ze strachu, wypełnianiu luk to czasem nie jest właśnie oszust impostoryzm?
Twoja siła nie polega na tym, by udawać kogoś innego. Twoja siła tkwi w pełnym zaufaniu swoim unikalnym talentom, w byciu autentyczną i wierzeniu w siebie, taką jaką jesteś.
Jesteś wystarczająca! Jesteś wystarczający!
Syndrom oszusta może być trudnym doświadczeniem, ale można z nim pracować i przeciągnąć na swoją stronę. Przełamanie impostoryzmu może wymagać czasu, wysiłku i wsparcia, ale warto podjąć to wyzwanie, bo możliwe jest osiągnięcie samozadowolenia i ruszenie w życiu do przodu.
WSPÓŁPRACA
Potrzebujesz profesjonalnego wsparcia w zakresie rozwoju mentalnego, osobistego czy umiejętności liderskich? Myślisz o zmianie, a nie wiesz jak i od czego zacząć? Stoisz w miejscu i boisz się zrobić kolejny? A może po prostu chcesz w końcu zacząć robić to, co od lat pozostaje tylko w sferze Twoich marzeń? Chcesz osiągać niezwykłe cele? Nie czekaj – weź życie w swoje ręce!
Zapraszam do współpracy!
Pracuję w biznesie, sporcie, modelingu, z ludźmi mediów, estrady… i nie tylko. Jestem Certyfikowaną Trenerką Mentalną, Licencjonowaną Międzynarodową Konsultantką i Trenerką Odporności Psychicznej, Trenerką Biznesu w zakresie Kompetencji Liderskich i Społecznych, Specjalistą Psychologii Sportu i Mistrzostwa oraz Life Coach. Mentorką towarzyszącą w głębokiej zmianie osobistej.
Specjalizuję się treningu mentalnym, psychologii mistrzostwa oraz rozwoju umiejętności liderskich. Maksymalizuję potencjał, oswajam wewnętrznych sabotażystów i pomagam osiągać niezwykłe cele, niezwykłym ludziom.
Napisz do mnie!
Ⓜ️ hello@magdalenazapadka.com
🌐 www.magdalenazapadka.com
MENTAL PRO • Magdalena Zapadka • Trener Mentalny • Trening Mentalny • Trener Biznesu People Skills • Performance Power Skills Mentor • Rozwój Osobisty • Odporność Psychiczna • Wewnętrzna Siła • Emocje • Stres • Presja • Psychologia Sportu i Biznesu • FRIS • Przywództwo • Zarządzanie Talentami • Budowanie Zespołu • Sukces • Psychologia Mistrzostwa • Potencjał • Komunikacja • Mindset • MTQ Family Group – MTQ48 MTQ48 PLUS MTQ48 SPORT • Nawyki • Nastawienie • Pewność Siebie • Komunikacja • Asertywność • Rozwój • Szkolenia • Transformacja • CEO • Lider
